یکی از نکات مهم در اتخاذ رویکردها و سیاستهای صحیح توسعه و مدیریت شبکه های حمل و نقلی، آشنایی با تجارب شهرهای پیشرفته دنیا در این زمینه است. از این شماره نشریه، قصد بر آنست که ضمن معرفی وضعیت شبکه حمل و نقل و ترافیک یکی از شهرهای پیشرفته دنیا، درخصوص سیاستگزاری ها و طرح های کلان آن شهر با هدف کاهش معضلات ترافیکی و اولویت بندیهای مُدهای حمل و نقلی مطالب مختصری نگاشته شود.
1) آمستردام
1-1) معرفی
آمستردام پایتخت هلند یکی از چند شهر هوشمند مطرح در اروپا است. این شهر نزدیک به هشتصد هزار نفر جمعیت دارد. مساحت این شهر برابر با 219 کیلومتر مربع است که 166 کیلومتر مربع از آن را خشکی، و 53 کیلومتر مربع از آن را آب تشکیل میدهد.
هسته اصلی این شهر تاریخی در قرون وسطا بوجود آمد و در قرن شانزدهم توسعه یافت و تبدیل به مهمترین بندر تجاری اروپا شد. بخش مرکزی آمستردام بافت فشرده و زیبای قدیمی خود را به خوبی حفظ کرده‌است. به همین خاطر یکی از جاذبه‌های گردشگری در آمستردام، قایق‌سواری در کانال‌های داخل شهر است که از مقابل بسیاری از ساختمان‌های زیبای شهر می‌گذرد.
همچنین این شهر یکی از شهرهای پیشرو در زمینه حمل ونقلی در جهان میباشد. مدهای حمل و نقلی این شهر شامل مترو، اتوبوس، تراموا، تاکسی، دوچرخه و قایق است. حدود 57% جابهجایی داخلی در مرکز شهر با دوچرخه صورت میگیرد و بطور کلی 38% از جابجایی ها در تمام شهر با این مُد انجام می شود که این موضوع بیانگر علاقه مردم به این مد و راحتی آن در گردش داخلی شهری میباشد. به علت عرض کم سواره رو، هزینههای زیاد پارکینگ در این شهر، و همچنین دیگر تدابیر در نظر گرفته شده برای کم شدن مطلوبیت استفاده از خودرو شخصی، خودروهای بسیار کمی در سطح این شهر دیده میشود. هزینه تاکسی نیز در این شهر زیاد میباشد. برای پرداخت کرایه اتوبوس، مترو، تراموا واتوبوس شب میتوان از کیف پول الکترونیکی OV-chipkaart استفاده کرد که باعث یکپارچگی در پرداخت کرایه و در نتیجه باعث راحتی و مطلوبیت استفاده از حمل ونقل عمومی شده است. مترو آمستردام دارای 4خط است وتا سال 2017 خط 5 آن تاسیس خواهد شد ولی تا سال 2020 گسترش آن ادامه خواهد داشت.
در زمینه حمل ونقل هوشمند نیز آمستردام از جمله شهرهای پیشرو در جهان به حساب میآید. برنامههای قابل استفاده در گوشیهای موبایل، پارکینگهای هوشمند، چراغهای هوشمند و روشنایی انعطاف پذیر در معابر و استفاده از تابلوهای پیام متغیر در بزرگراه ها نشان دهنده هوشمند بودن حمل ونقل آن شهر است.
1-2) سهم وسایل نقلیه در حمل و نقل
بررسی ها نشان میدهد که در حال حاضر میزان استفاده مردم از وسایل نقلیه به شرح زیر است:
- استفاده از خودروی شخصی: 37%
- استفاده از دوچرخه: 38%
- استفاده از وسایل نقلیه عمومی: 25%
1-2-1) دوچرخه
همانطور که اشاره شد دوچرخه یکی از پرکاربردترین وسایل حمل و نقل در شهر آمستردام میباشد. در اکثر خیابان ها مسیر ویژه‌ای برای دوچرخه‌سواران تدارک دیده شده و ایستگا‌های دوچرخه در سرتاسر شهر موجود است. به دلیل استفاده فراوان از دوچرخه در آمستردام، یکی ازمشکلات جدی یافتن پارکینگ برای دوچرخه میباشد. یکی از قوانین در مورد استفاده از دوچرخه استفاده از چراغ جلو و عقب برای آن میباشد که در صورت عدم استفاده از آن توسط پلیس جریمه می‌شوند.
1-2-2) اتوبوس و خطوط ریلی برقی(تراموا)
اتوبوس و خطوط ریلی از مهمترین وسایل حمل و نقل عمومی به شمار می‌رود. نزدیک به 15 خط ریل واگن برقی و چهار خط مترو اصلی وجود دارد که مشتمل بر 50 خط فرعی میباشد. افزون بر این یک خط مترو زیرزمینی جدید که شمال و جنوب این شهر را به هم متصل می‌سازد، در حال تأسیس است که به نظر می‌رسد در سال 2017 آماده بهره‌برداری گردد. آمارها نشان میدهد سالانه بیش از 48 میلیون مسافر بواسطه خطوط ریلی جابه‌جا میشود.
1-2-3) خودروی شخصی
استفاده از خودروی شخصی یکی دیگر از طرق حمل و نقل در شهر آمستردام است. دولت به منظور تقلیل استفاده از خودروی شخصی و روی‌آوردن مردم به استفاده از سایر وسایل نقلیه چون دوچرخه، قطار شهری و… آن را با محدودیت‌هایی روبه‌رو کرده است. نخست آنکه، مالیات‌ها سنگین و تعرفه‌های گزافی برای پارک کردن مقرر کرده است. دیگر آنکه ورود به بسیاری از خیابان‌ها در مرکز شهر برای خودروهای شخصی ممنوع است.
1-2-4) تاکسی
تاکسی نیز یکی وسایل حمل و نقلی است که بیشتر شب‌هنگام زمانی که خطوط ریلی متوقف است، فعالیت می‌کنند. اخیرا مسئولان تصمیم گرفته‌اند تا خدمات تاکسیرانی را ارتقاء دهند. در خصوص قوانین اخذ کرایه باید گفت تلاش‌های بسیاری برای شفاف ساختن و مشخص کردن نرخ تاکسی‌ها در خطوط مختلف صورت گرفته است. رانندگان به منظور محاسبه مسیر و هزینه از تاکسی متر استفاده می‌کنند. افزون بر این رانندگان موظف هستند نرخ‌های تعیین شده را بر روی شیشه بچسبانند. بعلاوه یکی از معیار‌های دیگری که در محاسبه میزان کرایه دخیل است، میزان ترافیک مسیر میباشد. بنابراین در صورتی که مسیر انتخاب شده ترافیک سنگینی داشته باشد کرایه‌ای که توسط راننده اخذ میشود، کمی بیشتر از مسیرهای کم تردد و خلوت است. راه‌اندازی خطوط تاکسی‌های الکتریکی نیز از جمله اقدام‌هایی است که در این حوزه به منظور جلوگیری از آلودگی هوا صورت گرفته است. این تاکسی‌ها به منظور سوختگیری در ایستگاه‌های مخصوصی توقف می‌کنند. دولت در راستای سیاستهای زیست محیطی در پی افزایش و ارتقاء کیفی این دسته از تاکسی‌ها است.
1-2-5) قایق
شهر آمستردام دارای مجموعه‌های گسترده و بزرگی از قایق‌هاست. نزدیک به 150 راه آبی در سرتاسر این شهر وجود دارد که میتواند این شهر را به بیش از 90 جزیره کوچک متصل نماید. طرق ارتباطی این جزایر بواسطه میزان بسیاری از قایق‌ها (بیش از 1000 قایق) متصل میشود. این راه‌های ارتباطی برای قرن‌ها به عنوان اصلی ترین وسیله حمل و نقل محسوب میشود. افزون بر این برخی از این وسایل مورد استفاده‌های تفریحی قرار میگیرد. برای پرداخت هزینه کرایه قایق‌ها روش‌های مختلفی وجود دارد: 1- پرداخت بواسطه کارت اعتباری 2- پراخت به صورت آنلاین 3- به صورت علی الحساب( مخصوص شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی).
1-3) مدیریت ترافیک در آمستردام
1-3-1) پارکسوارها (Park & Ride)
رانندگی با خودرو شخصی در آمستردام به علت باریک وپیچ در پیچ بودن خیابان ها وساخت وساز ثابت آمستردام ونرخ بالای پارکینگ دشوار است. این موضوع سیاستی برای کاهش استفاده از خودرو شخصی میباشد. بهترین ترین و ارزان ترین راه برای رانندگان پارک کردن ماشین خود و سفر به مرکز شهر با حمل ونقل عمومی آمستردام است که در اصطلاح به آن پارک سوار (P+R) می گویند. این پارکینگ ماشین در حومه شهر، در نزدیکی بزرگراه ها قرار دارد و ارتباطات آن با حمل و نقل عمومی بسیار عالی است. حمل و نقل عمومی افراد را به مرکز شهر منتقل میکند.
1-3-2) پارکینگ هوشمند آمستردام MobyPark
پارکینگ هوشمند این امکان را به کاربران میدهد که نقطه پارکینگ خود را از قبل در فضاهای عمومی یا خصوصی رزرو کنند. این امکان باعث میشود افراد زمان کمتری را برای پیدا کردن جای پارک صرف کنند و مصرف سوخت و آلودگی هوا کاهش یابد. با استفاده از Mobypark کاربران نه تنها میتوانند جای پارک خود را رزرو کنند، بلکه می توانند ببینند که پارکینگ در زمان مورد نظرشان در دسترس است وبه صورت آنلاین هزینه پارک را پرداخت کرده وبه نحوه قیمت گذاری آن دسترسی پیداکنند.
1-3-3) مرکز مدیریت هوشمند ترافیک
منطقه آمستردام یکی از شلوغ ترین مناطق هلند است. سه مرکز مدیریت در جاده های آن فعال هستند؛ شهرداری آمستردام، استان هلند شمالی و دولت ملی. آمستردام در حال حاضر از سیستم SCM TrafficLink که به سیستم ترافیک دولت ملی متصل است استفاده میکند. همه مراکز میتوانند بر یک روی صفحه نمایش رویدادهای ترافیکی را مشاهده کنند.این گونه است که این مراکز به طور مشترک و به طور خودکار می توانند منطقه را مدیریت کنند.
سیستم هوشمند مدیریت ترافیک آمستردام به راحتی می تواند در اتومبیل و ناوبری تجهیزات مورد استفاده قرار بگیرد. به این ترتیب، در آینده، آمستردام می تواند از طریق مدیریت دیجیتال راهها به بهینه سازی جریان ترافیک در کل منطقه کمک کند.
1-3-4) بکارگیری تابلوهای پیام متغیر (VMS)
تابلو پیام متغیر، به عنوان نشانه های پیام های پویا شناخته شده است، که اطلاعاتی را در اختیار کاربران راه در حالی که آنها در مسیر هستند قرار میدهد. توسعه ارتباطات بی سیم برنامهریزی و تغییر پیام را از راه دور بسیار آسان نموده است.
پیام ها به کار رفته باید کوتاه باشد تا بتواند به سرعت اطلاعات مورد نظر را به راننده انتقال دهد تا بتواند به موقع واکنش نشان دهد. محتوای پیام این تابلوها میتواند از قبل آماده شده باشد و یا به صورت هوشمند برای یک وضعیت به طور خاص طراحی شود .از جمله کاربردهای این تابلوها در تعیین سرعت مجاز در بزرگراهها و تعیین زمان سفر ، حجم ترافیک و به طور کل مشاوره وراهنمایی کاربران راه میباشد.
1-3-5) سایر سیستم ها
- در آمستردام سنسورهایی وجود دارد که میزان تردد ماشین ها و دوچرخه‌ها را می‌شمارد و میزان دقیق تردد را به دست می‌آورد. البته در بحث دوچرخه اهمیت دادن قانون و فرهنگ باعث رونق آن شده است. همیشه در تقاطع های همسطح بعد از عابر پیاده حق تقدم با دوچرخه است. در این راستا عرض پیاده رو و لاین دوچرخه از خودرو بیشتر است.
- در هلند برای استفاده از تمام سیستم‌هایی که دارای هزینه میباشد باید از کارت‌های بانکی و یا مسترکارت‌ها استفاده کرد که این سیستم ها شامل مترو، اتوبوس و… میباشد. البته لازم به ذکر است که استفاده از حمل و نقل عمومی و موزه برای دانشجویان رایگان میباشد.
- در هلند برای استفاده از مترو به دلیل بالابودن خط‌ها مترو سیستم برنامه ریزی آن بر حسب زمان میباشد. که این زمان‌بندی در فرمهایی ارائه شده است. لازم به ذکر است که حرکت این قطارها بسیار آنتایم میباشد.
- در آمستردام از نمایشگرهایی استفاده میشود که به عنوان مثال در پارکینگ‌ها میزان فضای خالی به صورت دقیق نشان داده میشود و در ایستگاه‌های اتوبوس زمان رسیدن اتوبوس و زمان رسیدن به مقصد بعدی نشان داده میشود.
- همچنین سیستم جدیدی که بسیار جالب به نظر میآید ترویج نرم‌افزارهای موبایل است که به جای استفاده از تابلوهای پرهزینه کاردبرد دارد. این نرم‌افزارها شامل مسیرهای حمل ونقل و سایر اطلاعات ترافیکی میباشد. یکی دیگر از سیستم‌های موجود استفاده از مانع‌هایی میباشد که در تقاطع‌ها استفاده میشود که هنگام قرمز شدن این چراغ این مانع بالا میآید و راه را می‌بندد که این دستگاه نیز هوشمند و بسیار مقاوم میباشد.
- در چهارراه‌ها برای عابرین پیاده وجود دارد که دارای تایمر است و همچینین کلیدهایی تعبیه شده که با زدن آن دستگاه متوجه میشود که عابرین در حال انتظارند و به صورت هوشمند عمل میکند. همچنین چراغهای موجود دارای سیستم‌های صوتی میباشد که چراغ سبز به صورت غیرممتد و چراغ قرمز به صورت ممتد بوق می‌زند تا افرادی که چراغ را نمی‌بینند نیز استفاده کنند.
